پایان نامه طراحی مدل بودجه ­ریزی عملیاتی با رویکرد تلفیقی انگاره نگاری شناختی و سلسله ­مراتبی

اجرایی و عملیاتی خود را در قالب بسته­های اجرایی برنامه پنجم تهیه کنند. با توجه به اهمیّت موضوع در این تحقیق با بهره گرفتن از تکنیک انگاره نگاری شناختی و فنون تحلیل سلسله­مراتبی طی دو مرحله مدلی برای عملیاتی کردن بودجه در مرکز آمار ایران ارائه شد. نقشه شناخت بودجه ­ریزی عملیاتی مرکز آمار ایران که حاصل مرحله اول تحقیق بود حاوی 9 پیامد، 22 خروجی یا محصول نهایی، 14 فرایند و 5 دسته عنصر ورودی است. در مرحله دوم یک بار بدون در نظر گرفتن وابستگی میان فرایندها و با بهره گرفتن از فرایند تحلیل سلسله مراتبی اولویت­های بودجه­ای در سطح ورودی­ ها، فرایندها و خروجی­ها مشخص شد و بار دیگر پس از لحاظ نمودن وابستگی­های مذکور، با بهره گرفتن از فرایند تحلیل شبکه­ای اولویت­ها محاسبه شدند. در نهایت بر اساس نتایج به دست آمده پیشنهاداتی کاربردی برای عملیاتی کردن بودجه در مرکز آمار ایران ارائه شد.

واژگان کلیدی: بودجه­­ریزی عملیاتی، انگاره نگاری شناختی، فنون تحلیل سلسله­مراتبی، مرکز آمار ایران

فهرست مطالب

فصل اول. 1

1-1 مقدمه. 2

1-2 بیان مسئله. 2

1-3  اهداف. 4

1-4 سؤالات تحقیق. 5

1-5 روش انجام تحقیق. 5

1-6 روش گردآوری داده­ ها و اطلاعات. 6

1-7 زمان و مکان انجام پژوهش:. 6

1-8 مفاهیم و واژگان کلیدی. 6

فصل دوم. 9

پیشینه نظری پژوهش. 10

2-1 -1 مقدمه. 11

2-1-2 بودجه و بودجه­ریزی. 11

2-1-2-1 تعریف بودجه. 11

2-1-2- 2 تعریف بودجه­ریزی. 12

2-1-2- 3 تفاوت بین بودجه ریزی دولتی با بودجه ریزی خصوصی   13

2-1-2-4 فرآیند بودجه ­ریزی در سازمان­های دولتی   14

2-1-2-5 روش های بودجه­ریزی. 15

2-1-3 انگاره نگاری شناختی. 31

2-1-3-1 تاریخچه نقشه شناخت. 31

2-1-3-2 تعریف انگاره نگاری شناختی. 33

2-1-3-3 تعریف نقشه شناخت. 34

2-1-3-4 انواع نقشه­های شناخت. 34

2-1-3-5 تعریف عملگرها در روابط علّی. 36

2-1-3-6 نقشه­های شناخت فازی. 41

بخش دوم:. 51

پیشینه تجربی پژوهش. 51

2-2-4-1 تحقیقات کاربردی در زمینه بودجه   52

2-2-4-2 حوزه های کاربرد نقشه های شناخت   54

2-3 جمع بندی. 59

فصل سوم. 60

3-1 مقدمه. 61

3-2 جامعه و نمونه تحقیق. 61

3-3 شیوه ­های جمع­آوری اطلاعات. 61

3-4 فنون تحلیل داده­ها. 63

3-4-1 نقشه شناخت. 63

3-4-2 فرایند تحلیل سلسله مراتبی. 72

3-4-3 فرایند تحلیل شبکه­ای. 88

فصل چهارم. 89

4-1 مقدمه. 90

4-2 فرایند تحلیل سلسله مراتبی. 90

4-2-1 محاسبه سازگاری ماتریس­ها. 90

4-2-2 تعیین اولویت­ها. 93

4-3 فرایند تحلیل شبکه­ای. 96

4-3-1 اولویت بندی فرایندها با فرایند تحلیل شبکه   97

4-3-2 اولویتبندی ورودی­ ها با بهره گرفتن از فرایند تحلیل شبکه   98

فصل پنجم. 100

5-1 مقدمه. 101

5-2 نتایج تحقیق. 101

5-3 پیشنهادات کاربردی. 110

5-4 پیشنهادات برای تحقیقات آتی. 111

فهرست منابع. 112

پیوست. 121

1 مقدمه

کمبود منابع مالی یک محدودیت عمده در بخش دولتی می­باشد. بدون توجه به جایگاه مالی، هیچ دولتی نمی ­تواند از ایجاد نوعی مصالحه بین اهدافش دوری کند. اگر گزینه­های منطقی با آگاهی کامل شکل بگیرند ت­های دولتی به اثربخش­ترین شکل، تعیین خواهند شد. برای نیل به چنین آگاهی و دانشی، باید اطلاعات کمی و کیفی به طور منظم گردآوری، سازماندهی و تحلیل گردد تا پیامدهای هزینه­ها از منابع مالی محدود دولت مشخص گردد.

توسعه حیطه و افزایش پیچیدگی خدمات دولتی، مشکلاتی را در هدایت و هماهنگی وظایف دولت ایجاد کرده است. در شرایط کمبود منابع دولت برای تأمین اهداف و پوشش کلیه نیازها و تقاضاها، تصمیم­گیرندگان دولتی مجبور هستند بین برنامه ­های گوناگون دست به انتخاب بزنند. یک فرایند منطقی تصمیم گیری برای تأمین مناسب علایق و منافع عمومی تنها از طریق استفاده از ابزار مناسب تصمیم ­گیری دولتی امکان­پذیر است( مهدوی 1386).

بودجه ­ریزی عملیاتی روش نوینی در بودجه ­ریزی دولتی است که دو بعد کارایی و اثربخشی را در تخصیص منابع مالی محدود مدنظر قرار می­دهد و از این روی سعی در مرتفع ساختن ضعف نظام بودجه ­ریزی سنتی دارد. این نظام بودجه ­ریزی پیوستاری از ورودی­ ها، فرایندها ، خروجی­ها و پیامدهای یک سازمان را مد نظر قرار می دهد و در پی ایجاد ارتباط بین تخصیص منابع و خروجی­ها و پیامدهای سازمان می­باشد. در راستای شناسایی عناصر ذکر شده و روابط بین آ­ن­ها می­توان از انگاره نگاری شناختی به عنوان ابزاری قدرتمند در این زمینه بهره گرفت.

1-2 بیان مسئله

مدیران سازمان های انتفاعی و غیر انتفاعی به طور مستمر وظیفه تخصیص منابع به وسیله متوازن کردن هزینه ها، منفعت ها و ریسک­ها را برعهده دارند(بنا و فیلیپس، 2007)[1]. هدف از این مسئله تخصیص آن است که بودجه مورد نیاز هر یک از بخش­های سازمان به گونه­ای تعیین شود که مجموع منفعت­های شرکت یا سازمان حداکثر شود(تنگ، 2009)[2]. اما این کار سخت و پیچیده است زیرا گزینه های زیادی برای تخصیص منابع وجود دارد، سود و ریسک ندرتاً به عنوان تنها اهداف سازمان مطرح می شوند و نهایتاً اینکه ذی­نفعان متعددی با نظرات و منافع متفاوت بر سر منابع با هم رقابت می­ کنند(بنا و فیلیپس، 2007).

مسئله­ای که از مدت­ها پیش کشور ما با آن رو­به­رو بوده و مورد توجه محققین و مسئولین امر قرار گرفته است نیز در خصوص همین مقوله می­باشد. امروزه ناکارآمدی نظام سنتی بودجه ­ریزی بر همگان اثبات گشته و تلاش برای تغییر نظام بودجه ­ریزی کشور از اهم امور تلقی می­گردد(جلال آبادی و همکاران 1384، پورطالعی و آتشک 1389) به طوری که نه تنها در برنامه چهارم توسعه این مهم مورد توجه قرار گرفته بلکه در برنامه پنجم توسعه در بند 193 صراحتاً ذکر شده است که وزارتخانه ها و موسسات دولتی موظف­اند برنامه اجرایی و عملیاتی خود را در قالب بسته های اجرایی برنامه پنجم تهیه کنند. علاوه بر این در بند 195 دولت مکلف  شده است که تا پایان سال دوم برنامه زمینه ­های تهیه بودجه به روش عملیاتی را فراهم کند به گونه­ا­ی که بودجه سال سوم برنامه به روش مذکور تهیه گردد.

نظام بودجه‌ریزی عملیاتی به عنوان یک نظام مدیریتی برای ارتقای کارایی و اثربخشی مصرف منابع سازمانی مورد توجه جدی دولت ها در سطوح ملی و محلی بوده است. در این نظام اعتبارات بودجه­ای بر مبنای عملکرد واحدهای سازمانی در راستای تولید خروجی‌ها ( محصولات و خدمات ) یا همان اهداف کوتاه مدت و یا دستیابی به پیامدها و یا همان اهداف بلند‌مدت، تخصیص می­یابد و بدین ترتیب سازمان به سمت افزایش شفافیت در نحوه مصرف منابع برای انجام فعالیت­ها، تولید خروجی­ها و دستیابی به اهداف و استراتژی­ها و نیز پاسخگویی بیشتر سوق می­یابد.

بر اساس تعریفی که توسط صندوق بین ال

دانلود فایل کامل این پایان نامه